स्वास्थ्यका लागि तीजको दरमा चिल्लो,  गुलियो र नुनिलोलाई कम गर्नुस्: डा. कोजु

भदौ शुक्ल द्वितीयाका दिन दर खाएर तृतियाका दिन देवी पार्वतीले तपस्या गरेर महादेव वर पाएको सम्झनामा हिन्दू नारी निराहार व्रत बस्ने गर्दछन्। तीज हिन्दू नारीका लागि महान् पर्व हो। यो पर्व वर्षमा एकपटक विशेष कार्यक्रमका साथ मनाइन्छ।

 

विवाहित महिलाले व्रत बसेर श्रीमान् र परिवारको लामो आयु होस् भन्ने र अविवाहित महिलाले महादेव जस्तै वर पाउँ भनेर निराहार व्रत बस्ने चलन छ। यो पर्वलाई देवी पार्वतीले महादेव वर पाउँ भनेर लामो समय तपस्या गर्दा महादेव अर्थात् शिव भगवान् प्रकट भई उहाँसँग देवी पार्वतीको मिलन भएको दिनका रूपमा मनाइन्छ।

हिन्दू धर्मालम्बी महिलाले परापूर्वकालदेखि यो पर्वलाई विशेष महत्वका साथ मनाउँदै आएका छन्। यो पर्वका दिन घरबाट स्वतन्त्र हुने र पुरुषले पनि दर खाने दिनमा विशेष परिकारहरू बनाएर महिलालाई खुवाउने गर्दछन्।

विशेष गरी यो पर्वमा विवाहित महिलालाई माइती, मावलीमा दाजुभाइले बोलाएर खुवाउने चलन छ। तर, पछिल्लो समय यो पर्व अलि महिना दिनसम्म मनाउँदा भड्किलो र देखासिकी गर्ने, एकले अर्कोलाई गरगहना तथा कपडाहरूमा प्रतिस्पर्धा गर्ने पर्वका रूपमा देखापर्यो भन्दै यस वर्ष राज्यले सूचना नै जारी गरेर तीजको दर होटल, पार्टी प्यालस, सार्वजनिकस्थलमा नखान र भड्किलो नबनाउनसमेत सचेत गराउँदै कानुनी कारबाही नै गर्ने चेतावनी दिएको छ।

तीजमा विवाहित महिला झपक्क गहना लगाएर रातो सारी, चोलो, चुरा, पोते, धागो, निधारमा टीकामा र जुत्तामा सजिएका हुन्छन् भने युवतीहरू पनि रातो, हरियो र सुन्तला रंगको पहिरनका साथ गरगहनामा सजिएर आफ्ना साथीसंगीसँग मनका भावना गीतका माध्यमबाट पोख्दै नाच्ने र रमाउने गर्दछन्।

यसका साथै दिनभरि पानी पनि नखाई व्रत बस्दा शरीरमा पानीको मात्रा कम हुने र मुर्छा पर्नेसम्मका घटनाहरू हुने गरेका कारण व्रत बस्नु राम्रो हो तर आफ्नो स्वास्थ्यलाई पनि ख्याल गर्नुपर्ने चिकित्सकहरूको सुझाव छ।

काठमाडौं विश्वविद्यालय स्कुल अफ मेडिकल साइन्सका डीन तथा धुलिखेल अस्पतालका मुटुरोग विशेषज्ञ डा. राजेन्द्र कोजुले तीज मनाउनुस् तर तीजको दरमा हरियो सागपात र बोक्रा भएको अन्न खान सुझाव दिन्छु भन्नुहुन्छ। पानी पनि नखाएर व्रत बस्नु स्वास्थ्यका लागि राम्रो हुन्न।

अघिल्लो दिन दर खाने भोज सन्तुलित मात्रामा खानुस्। दरमा सागपात र बोक्रा भएको खानेकुराले स्वास्थ्यलाई फाइदा पुर्याउँछ। तीजको दरमा गुलियो, चिल्लो, धेरै नुनिलो परिकार, मासुभन्दा सागपात र बोक्रा भएको खाना खानु स्वास्थ्यका लागि राम्रो हुन्छ। व्रतालु महिलाले नाच्नुले शारीरिक व्यायाम हुन्छ त्यसैले नाचेको राम्रो हो।

मुटु रोगीले एकदिन खाएको खानाले फरक पर्दैन तर लामो समय व्रत बस्दा पहिला पानी खाने त्यसपछि झोलिँदो कुरा खानुपर्छ। एकैपटक धेरै खाना खानु राम्रो होइन। पानी पनि नखाई व्रत बस्नु स्वास्थ्यका लागि राम्रो होइन।

पानी मानिसको शरीरका लागि नभई नहुने चिज हो त्यो नै खाएन भने स्वास्थ्यलाई असर त पर्छ नै। तर, एक दिन व्रत बस्दा स्वास्थ्यमा खासै ठूलो असर भने पर्दैन डा. कोजु भन्नुहुन्छ।

दर खाने नाममा महिनौंदेखि चिल्लो, नुनिलो, माछा, मासु, कोल्ड ड्रिक्स खानु भनेको मोटोपन बढ्ने, स्वास्थ्यलाई असर हुने, उच्च रक्तचाप बढ्ने, शरीरको भित्री भागमा चिल्लो बढ्ने हुनाले रोग बढ्छ नै। त्यसैले कला संस्कृतिको जगेर्ना गर्नुस् स्वास्थ्यको पनि ध्यान दिएर सन्तुलित मात्रामा खाना खाएर मनाउनुस्। तीजको दरमा चिल्लो, गुलियो, नुनिलोलाई कम गर्नुस् भन्छु।

जेल हाल्छु भन्नु मूर्खताको पराकाष्ठा हो: डा. उप्रेती

जनस्वास्थ्य विज्ञ डा. अरुणा उप्रेती : दर भनेको शब्द दरिलो भन्ने हो। पहिला पहिला मान्छेसँग त्यति धेरै पैसा हुँदैन थियो। त्यसैले वर्षमा एकपट सेल, पुरी, अचार, खीर, तरकारी पकाइन्थ्यो र तीजको व्रत बस्ने अघिल्लो दिनमा खाइन्थ्यो।

अहिले आएर महिलासँग हातमा पैसा भएर रमाइलो गर्नु आनन्द गर्नुलाई सकारात्मक मान्छु। समस्या भनेको दर खाने नाममा कसैले एकैपटक धेरै खानेकुरा खाने, दैनिक लगातार खानाले स्वास्थ्यमा असर पर्न सक्छ। त्यसमा पनि उच्च रक्तचाप, मधुमेह, थाइराइड जस्ता समस्या भएका व्यक्तिलाई गाह्रो कुरा हो।

एक/दुई सातादेखि भेटघाट, जमघट गरेर दर खानु केही पनि नराम्रो देख्दिन्न, त्यो राम्रो हो। सरकारले होटमा दर खायो भने कानुन लगाउँछु, जेल हाल्छु भन्नु मूर्खतापूर्ण कुरा हो। यो सरकारमा बस्नेहरूको मूर्खताको पराकाष्ठा हो।

सरकारले कति व्यक्तिका व्रतबन्ध, पास्नी, विवाह भोजमा खर्च गरेको देख्दैन। महिलाको हातमा अलिकति पैसा भयो र खर्च गरे भने प्रतिबन्ध लगाउन खोज्छ। यो सरकारले ‘अर्थ न बर्थ गोविन्द गाई टाउको दुखेको औषधि नाइटोमा लाई’ भन्ने उखानलाई चरितार्थ गर्दै छ कि जस्तो लाग्छ।

महिलाको अधिकारको रक्षा हुनुपर्छ भन्ने सरकारले सोचेको खोई। गाउँघरमा मध्य रातमा उठेर दर खाने र भोलिपल्ट निराहार व्रत बस्नाले भने स्वास्थ्यमा हानी गर्छ। दर खानुभनेको दरिलो हुनुपर्छ भन्ने धारणा पहिला–पहिला महिलाको अवस्था राम्रो नभएकाले आएको हो।

जसको स्वास्थ्य अवस्था कमजोर छ उनीहरूले पनि व्रत बस्छु भनेर अघि सर्नु स्वास्थ्यका लागि ठीक होइन। महिलाको व्रतले पुरुषको आयु बढ्थ्यो भने महिला एकल हुनै पर्दैनथ्यो।

अहिले केटाले पनि श्रीमतीका लागि व्रत बस्छन् त्यो सकारात्मक पाटोका रूपमा लिएको छु। दरलाई स्वास्थ्यकर खाना खाने, रमाइलो गर्ने छलफल गर्ने कुरालाई सामाजिक परिवर्तनको प्रतिकका रूपमा लिन्छु।

पानी पनि नखाई व्रत बस्दा स्वास्थ्यमा देखा पर्ने असरहरू