स्वास्थ्य सबै थोक हो । स्वास्थ्य बैभन्दा ठूलो धन हो । स्वास्थ्य सबैभन्दा ठूलो सम्पत्ति हो । शरीर स्वस्थ रहे धन कमाउन सकिन्छ । शरीर अस्वस्थ भएपछि धन खर्चेर पनि स्वास्थ्य फिर्ता गर्न सकिँदैन । अहिले पूर्णरुपमा स्वस्थ मानिस भेट्न मुस्किल पर्छ । हरेक परिवारमा एउटा न एउटा स्वास्थ्य समस्या नरहेको मानिस भेट्न गाह्रै पर्छ । त्यसकोे प्रमुख कारण खानपिन नै हो ।
आफ्नो स्वास्थ्यप्रति संवेदनशील हुन नसक्दा जानी–नजानी मानिसहरुले रोग निम्त्याइरहेका हुन्छन् । अहिले अनेक व्यापारका नाममा जनस्वास्थ्यको ख्याल नगरी जथाभावी खानेकुरा बिक्री वितरण भइरहेको पाइन्छ । तर, मानवीय स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पु¥याउने यस्ता अस्वस्थ खानेकुराको बिक्री वितरण नियन्त्रण गर्नेतर्फ जिम्मेवार निकायले चासो देखाएको पाइँदैन ।
विशेष गरी विद्यालय, क्याम्पस, सार्वजनिक स्थल तथा मानवीय चाप बढी हुने स्थानहरुमा यस्ता खानेकुराको निर्बाध बिक्री हुने गर्दछ । स्वास्थ्यको दृष्टिले खानयोग्य नभए पनि कतिपय खाद्यपदार्थ खुलारुपमा बिक्री हुँदै आएको पाइन्छ । सडकको फुटपाथ, चोक, चौबाटोदेखि चौतारासम्ममा जथाभावी पाइने खाद्यपदार्थ कति स्वास्थ्यवद्र्धक छ, त्यसको परीक्षण गर्ने परम्परा हामीकहाँ छैन ।
अस्वस्थ खाद्यपदार्थको सेवनबाट झाडापखाला, टाइफाइड, जन्डिसजस्ता संक्रमणयुक्त रोग लाग्न सक्छ । विभिन्न अस्पतालमा बिरामीको चाप बढिरहेको छ । अहिले पानी परिरहेको मौसम र बाढी आइरहेकाले पनि सचेत हुन जरुरी छ । फोहोर खानेकुरा र दूषित पानीकै कारण अधिकांश रोग लाग्छ । तर, सरोकारवालाले अखाद्य पदार्थको सेवन रोक्ने अभियान चलाउन सकेको छैन ।
केही वर्षयता साना व्यवसायीको कमाइ खाने माध्यम यस्तै सडकछेउमा भइरहेको पाइन्छ । सस्तो खाजाका परिकार, चटपट, पानीपुरीलगायत छिटो र मीठो हुने नास्ताका लागि युवापिँढीको आकर्षण हुने गर्छ । सानो पुँजी हुने जो–कसैले पनि यस्तो पेसा गरेर आफ्नो जीवन गुजारा चलाउन सडकछेउ, रिक्सा÷ठेलामा यस्ता अखाद्य वस्तुहरु बिक्री हुँदै आएका छन् । व्यापार गर्ने कतिपयलाई आफूले अस्वस्थ खानेकुरा बिक्री गरिरहेको ज्ञान हुँदैन । र, कतिपयले कमाइ हुने नाममा स्वास्थ्यका लागि घातक रसायनको प्रयोग गरी जथाभावी खानेकुरा बेच्दै पनि आएका छन् ।
जनस्वास्थ्यको ख्यालै नगरी सार्वजनिक स्थलमा जथाभावी खानेकुरा बिक्री हुँदा स्थानीय निकायहरुले रोक्ने प्रयास गरेको देखिँदैन । जिल्ला प्रशासन कार्यालयको खाद्य निरीक्षण एकाइले पनि यसमा चासो देखाएको पाइँदैन । भरतपुर महानगर र केही नगरपालिकाले सडक दुर्घटना र नगरक्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्न फुटपाथमा व्यापार गर्नेहरुलाई बजार क्षेत्रबाट स्थानान्तरण गरे पनि जनस्वास्थ्यमा असर पार्ने खानेकुरा बेच्न निरुत्साहित गर्ने काम भने कोही–कसैबाट भएको पाइँदैन ।
अस्वस्थ खाद्यपदार्थ नियन्त्रण गर्नु भनेको सार्वजनिक स्थानमा व्यापार गरेर जीवन धान्नेहरुलाई पेसाबाटै विस्थापित गर्नु होइन । उनीहरुलाई व्यवस्थित तरिकाले व्यापार गर्न सिकाउनु पनि हो । कतिपय यस्ता व्यापार गर्नेहरुले अज्ञानताका कारण अखाद्य पदार्थ बिक्री वितरण गरिरहेका हुन्छन्,
तिनीहरुलाई चेतनामूलक ज्ञान दिन सकिन्छ । कोहीले जानाजान अखाद्य रंग मिसिएका र मानव स्वास्थ्यका लागि असर पार्ने पदार्थहरु मिसाएर मिठाई तथा अन्य खाद्य परिकारहरु बिक्री गरिरहेका हुन्छन्, तिनलाई प्रभावकारी अनुगमन तथा गुणस्तर परीक्षण गरेर नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
नेपालमा खाद्य सुरक्षा र उपभोक्ता हितका निम्ति संवेदनशील निकाय निष्कृयजस्तै बन्न पुगेको छ । उपभोक्ता स्वयं आफ्नो स्वास्थ्यप्रति चासो राख्ने कमै मात्र भेटिन्छन् । छिटो र मीठोका नाममा आफ्नो स्वास्थ्यलाई दाउमा राख्ने जमात दिनहुँ बढ्दो छ । रोग लाग्नबाट बच्न र स्वस्थ रहन सामान्य गतिविधिमा ख्याल राखे पुग्छ । समयमै सचेत बन्न सकियो भने गम्भीर स्वास्थ्य समस्या आउनुअगावै जोगिन सकिन्छ । समयमै सचेत बनौं ।
– मनोज रेग्मी, स्याङ्जा ।