रामपुर (पाल्पा), २१ फागुन । रामपुर खयरबोटकी सरिता नेपालीले मिस्त्री काम गरेर चार सन्तानको लालनपालन र पढाइ खर्च जुटाउँदै आउनुभएको छ ।
नेपालीलाई मिस्त्री काम गरेर एक दिनमा बुझेको पाँच सयले घरको गुजारा चलाउन र छोराछोरीको पढाइ खर्च चलाउन त्यती सजिलो छैन । “जागिर गर्न पढ्न सकिएन, गाउँमा ठूलाठूला उद्योग, कलकारखाना छैनन्, पाखुरा चल्दासम्म मिस्त्री काम गरेरै भए पनि गुजारा चलाउनुपर्यो ”, नेपालीले भन्नुभयो । रामपुर सानीअमराईकी धनमाया दरैले मिस्त्री काम गरेर चारजना छोराछोरीको पालनपोषण, पढाइ खर्च र बिरामी श्रीमान्को औषधि उपचार गर्न बाध्य हुनुहुन्छ । उहाँले दिनमा मिस्त्री काम गरेर चार सय रुपैयाँ बुझ्ने गरेको बताउनुभयो ।
रामपुर नगरपालिका–११ रानीबासकी सबिरन मियाँलाई मजदुरी काम नगरेसम्म साँभmबिहान हातमुख जोर्ने अरू कुनै उपाय छैन । उहाँ बिहान ९ देखि साँभm ५ बजेसम्म घर बनाउने मिस्त्री काम गर्नुहुन्छ । आजभन्दा २० वर्ष पहिले प्रेम सम्बन्धमा बाँधिएर घरजम गर्नुभएकी मियाँले श्रीमान्ले वास्ता गर्न छाडेपछि तीनजना छोराछोरी हुर्काउन र पढाउन निकै धौधौ पर्यो । अहिले उहाँ मेलापात, मिस्त्री काम गरेर साँझबिहान छाक टार्दै आउनुभएको छ ।
दिनभर मिस्त्री काम गरेर कमाएको रु पाँच सयले साँभmबिहान मुस्किलले हातमुख जोर्ने गरेको उहाँले बताउनुभयो । “पहिलाको समयमा महिलाले मिस्त्री काम गर्नु हुँदैनथ्यो भन्थे, अहिले बाँच्नै प¥यो जे सकिन्छ त्यही गर्नुपर्यो”—“दश वर्ष भयो श्रीमान्ले हेर्दैनन्, खेती गरेर खाने जग्गा छैन, श्रीमान्ले दिएको सात आना जग्गा नागरिकता नबनाई दिँदा आफ्नो नाममा नामसारी पनि गर्न पाएको छैन”, उहाँले भन्नुभयो ।
उहाँले सिमेन्ट घोल्ने, तारजाली बुन्ने, घरमा इँट्टाको गारो लगाउने लगायतका काम गर्नुहुन्छ । आर्थिक अभावकै कारण गत वर्ष एसएलसी उत्तीर्ण गरेकी छोरीको उच्च शिक्षा पढ्ने रहर हुँदाहुँदै पढाउन नसकिएको र ७ कक्षामा पढ्दै गरेको छोराको पढाइ खर्च पु¥याउन नसकेपछि भारततिर मजदुरीका लागि पठाउन बाध्य भएको मियाँले दुःखेसो पोख्नुभयो ।
अधिकांश घर, भवन निर्माण गर्ने कार्यमा संलग्न महिलाले पुरुषसरह समान काम गरे पनि ज्यालामा पुरुषको तुलनामा आधा बुझ्ने गरेको पाइएको छ । एक दिनमा मिस्त्री काम गरेबापत एक जना मिस्त्रीले चार सय देखि आठ सयसम्म रकम बुझ्ने गरेको सल्यानदेखि रामपुरमा मजदुरी गर्न आउनुभएका डिल्लीराम रेउले बताउनुहुन्छ ।
सीप र मिहेनतका हिसाबले महिला पनि पुरुषसरह नै जुनसुकै काममा सक्रिय छन् । तर पनि महिलामाथि कुदृष्टि राख्ने, महिलालाई उपेक्षाले हेर्ने, त्यसै माथि समान काम ज्यालामा विभेद भने हाम्रो समाजमा विद्यमान कायम नै छ । रासस